รายงานการดำเนินโครงงานมะม่วงดอง
โครงงานนี้เป็นการน้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการแปรรูปมะม่วงที่ล้นตลาดในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ให้เป็นมะม่วงดอง เพื่อเพิ่มมูลค่าและลดการสูญเสียของผลผลิต
ด้วยสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบันที่เกษตรกรในพื้นที่ต้องเผชิญกับปัญหาราคาผลผลิตที่ตกต่ำ และการที่ผลผลิตมะม่วงในช่วงฤดูกาลจะมีปริมาณมากจนเกินความต้องการของตลาด ส่งผลให้เกิดการเสียหายและสูญเสียรายได้ของเกษตรกร โครงงานนี้จึงได้ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อเป็นทางเลือกในการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลผลิตทางการเกษตร
การดำเนินโครงงานนี้มุ่งเน้นการใช้วัตถุดิบที่มีอยู่ในท้องถิ่น การใช้ภูมิปัญญาไทยในการแปรรูปอาหาร และการสร้างความยั่งยืนทางเศรษฐกิจให้กับชุมชน โดยการผลิตมะม่วงดองที่มีคุณภาพ มีรสชาติที่ดี และสามารถจำหน่ายได้ในราคาที่เหมาะสม ทั้งนี้ยังเป็นการอนุรักษ์องค์ความรู้ด้านการแปรรูปอาหารไทยให้คงอยู่สืบต่อไป
ความเป็นมาและความสำคัญ
จังหวัดประจวบคีรีขันธ์เป็นแหล่งเพาะปลูกมะม่วงที่สำคัญ เนื่องจากสภาพภูมิอากาศที่เหมาะสมและดินที่อุดมสมบูรณ์ ทำให้มะม่วงในพื้นที่นี้มีรสชาติหวานกรอบและเป็นที่นิยมในตลาด
อย่างไรก็ตาม ในช่วงฤดูเก็บเกี่ยว มะม่วงจะมีปริมาณผลผลิตล้นตลาด ส่งผลให้ราคามะม่วงสดลดต่ำลง และบางส่วนเกิดการสูญเสียเนื่องจากการเก็บรักษาที่ไม่เหมาะสม

การแปรรูปมะม่วงจึงเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่สำคัญในการช่วยเพิ่มมูลค่าและลดความสูญเสียของผลผลิต โดยเฉพาะการทำมะม่วงดองซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้รับความนิยมจากผู้บริโภค
วัตถุประสงค์และขอบเขตของโครงงาน
1
วัตถุประสงค์
  • เพื่อใช้ประโยชน์จากมะม่วงที่มีจำนวนมากในฤดูกาลให้เกิดคุณค่าโดยการแปรรูปเป็นมะม่วงดอง
  • เพื่อเรียนรู้กระบวนการทำมะม่วงดองตั้งแต่ขั้นตอนการเตรียมวัตถุดิบจนถึงการบรรจุภัณฑ์
  • เพื่อทดลองนำมะม่วงดองไปจัดจำหน่ายจริงและพัฒนาทักษะด้านการทำงาน การบริหารจัดการ การวางแผนและการขายสินค้า
2
ขอบเขตของการศึกษา
การศึกษาโครงงานนี้ศึกษาเฉพาะการแปรรูปมะม่วงสุกหรือดิบที่ล้นตลาดในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ให้อยู่ในรูปแบบของมะม่วงดอง โดยใช้วิธีการถนอมอาหารแบบพื้นบ้านที่สามารถทำได้ง่าย ไม่ใช้สารเคมีที่เป็นอันตราย
ศึกษาเฉพาะในระดับนักเรียนภายในระยะเวลาที่กำหนดของภาคเรียน และประเมินผลจากรสชาติ สี กลิ่น และความพึงพอใจของกลุ่มตัวอย่างภายในโรงเรียนเท่านั้น
ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้
การเรียนรู้
ได้เรียนรู้กระบวนการแปรรูปอาหารและการถนอมอาหารแบบพื้นบ้าน
ทักษะการทำงาน
ได้ฝึกทักษะการทำงานร่วมกัน วางแผน แก้ปัญหา และสร้างความรับผิดชอบ
ลดของเสีย
ช่วยลดของเสียจากผลผลิตมะม่วงที่ล้นตลาดและเพิ่มมูลค่าให้กับผลผลิต
ทักษะการทำงาน
ได้ฝึกทักษะการทำงานร่วมกัน วางแผน แก้ปัญหา และสร้างความรับผิดชอบ
วัสดุและอุปกรณ์
วัตถุดิบ
  • มะม่วงแก้วขมิ้น 20 กิโลกรัม
  • ผงหัวเชื้อดอง
  • น้ำเปล่า
  • พริกป่น
  • เกลือ
  • น้ำตาลทราย 2 กิโลกรัม
อุปกรณ์
  • โอ่ง
  • ไม้พาย
  • ตาชั่ง
  • บรรจุภัณฑ์
  • ผ้าขาวบาง
  • ยางรัดปากโอ่ง
  • มีด
วิธีการดำเนินงาน
ขั้นตอนที่ 1: การเตรียมมะม่วง
นำมะม่วงที่คัดเลือกแล้วมาขัดล้างยางและคราบดำต่างๆ ให้สะอาดหมดจด เพื่อกำจัดสิ่งสกปรกและลดความขมฝาดที่อาจติดมากับเปลือก ขั้นตอนนี้สำคัญมากเพื่อให้ได้มะม่วงดองที่มีรสชาติดีและสะอาดปลอดภัย
การเตรียม:
  • คัดเลือกมะม่วงที่เหมาะสม ไม่ช้ำ ไม่เน่า
  • ล้างด้วยน้ำสะอาดหลายๆ ครั้ง
  • ใช้แปรงขัดเบาๆ เพื่อให้ยางมะม่วงออกหมด
ขั้นตอนที่ 2: การเตรียมน้ำดอง
เตรียมน้ำเปล่าตามสัดส่วนที่เหมาะสมใส่ลงในภาชนะที่เตรียมไว้ จากนั้นค่อยๆ ใส่ผงหัวเชื้อดองตามด้วยเกลือและน้ำตาลทรายที่ชั่งตวงไว้ลงไป คนผสมส่วนผสมทั้งหมดให้เข้ากันดีจนกว่าผงหัวเชื้อ เกลือ และน้ำตาลจะละลายหมด เพื่อให้ได้น้ำดองที่มีรสชาติกลมกล่อมและสม่ำเสมอ
ส่วนผสมน้ำดอง:
  • น้ำเปล่าปริมาณที่พอเหมาะ
  • ผงหัวเชื้อดอง
  • เกลือและน้ำตาลทรายตามอัตราส่วนที่กำหนด
ขั้นตอนที่ 3: การเทน้ำดองและแช่
หลังจากเตรียมน้ำดองเรียบร้อยแล้ว ค่อยๆ เทน้ำดองที่ผสมกันแล้วลงในภาชนะที่มีมะม่วงอยู่แล้ว โดยให้เทน้ำดองจนท่วมมะม่วงทั้งหมด ขั้นตอนนี้สำคัญเพื่อให้มะม่วงสัมผัสกับน้ำดองอย่างทั่วถึง ป้องกันการเน่าเสียและช่วยให้มะม่วงดูดซับรสชาติของน้ำดองได้เต็มที่
ข้อควรระวัง:
  • ตรวจสอบให้แน่ใจว่ามะม่วงจมอยู่ในน้ำดองทั้งหมด
  • หากมีมะม่วงลอยขึ้นมา ให้หาวัสดุที่สะอาดกดทับไว้
ขั้นตอนที่ 4: การปิดภาชนะ
เมื่อเทน้ำดองท่วมมะม่วงแล้ว ให้ใช้ผ้าขาวบางที่สะอาดคลุมปิดปากภาชนะให้มิดชิด จากนั้นใช้ยางรัดปากโอ่งหรือภาช
นะให้แน่นหนา เพื่อป้องกันฝุ่นละออง แมลง หรือสิ่งแปลกปลอมอื่นๆ ตกลงไปในน้ำดอง ซึ่งอาจส่งผลให้มะม่วงดองเสียรสชาติหรือเน่าเสียได้ และยังช่วยให้กระบวนการหมักเป็นไปอย่างสมบูรณ์
วัตถุประสงค์ของการปิด:
  • ป้องกันการปนเปื้อนจากภายนอก
  • ควบคุมอุณหภูมิและความชื้นภายในภาชนะ
ขั้นตอนที่ 5: การดองมะม่วง
นำภาชนะที่คลุมปิดแล้วไปวางไว้ในที่ร่ม อุณหภูมิห้อง ไม่โดนแสงแดดโดยตรง ปล่อยให้มะม่วงหมักตัวอยู่ในน้ำดองเป็นระยะเวลาประมาณ 7-10 วัน หรือจนกว่ามะม่วงจะเปลี่ยนสีเป็นเหลืองอมเขียวและมีกลิ่นหอมของการดอง หากต้องการมะม่วงที่นิ่มขึ้น สามารถเพิ่มเวลาในการดองได้ตามความเหมาะสม
ข้อแนะนำ:
  • ระยะเวลาการดองขึ้นอยู่กับขนาดและความสุกของมะม่วง
  • หมั่นสังเกตการเปลี่ยนแปลงของมะม่วง
ขั้นตอนที่ 6: การตรวจสอบคุณภาพและชิม
หลังจากครบกำหนดเวลาการดอง ให้ทำการเปิดภาชนะเพื่อตรวจสอบคุณภาพของมะม่วงดอง โดยสังเกตจากสี กลิ่น และความแน่นของเนื้อมะม่วง ทดลองชิมรสชาติ หากพบว่ารสชาติยังไม่ถูกใจ สามารถปรับเพิ่มเกลือหรือน้ำตาลได้เล็กน้อย แล้วดองต่ออีก 1-2 วัน เพื่อให้ได้รสชาติที่ต้องการ
สิ่งที่ต้องสังเกต:
  • สีของมะม่วงต้องสม่ำเสมอ
  • ไม่มีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวหรือกลิ่นผิดปกติ
  • เนื้อสัมผัสมีความกรอบหรือนิ่มตามที่ต้องการ
ขั้นตอนที่ 7: การเตรียมมะม่วงดองพร้อมจำหน่าย
เมื่อมะม่วงดองได้ที่ตามต้องการแล้ว ให้นำมะม่วงออกมาล้างด้วยน้ำสะอาดอีกครั้งเพื่อล้างน้ำดองส่วนเกินออก จากนั้นหั่นมะม่วงเป็นชิ้นพอดีคำตามความชอบ หรือตามรูปแบบที่ต้องการบรรจุลงในภาชนะ เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการจัดจำหน่ายหรือการบริโภค
การหั่นและการจัดเตรียม:
  • หั่นเป็นชิ้นสี่เหลี่ยมลูกเต๋าหรือตามยาว
  • สามารถแช่เย็นก่อนบริโภคเพื่อเพิ่มความสดชื่น
ขั้นตอนที่ 8: การบรรจุภัณฑ์และการจัดเก็บ
บรรจุมะม่วงดองที่หั่นแล้วลงในบรรจุภัณฑ์
ที่สะอาดและปิดสนิท เช่น ถุงพลาสติกใส ถ้วยพลาสติกมีฝาปิด หรือขวดแก้ว ควรบรรจุในปริมาณที่เหมาะสมต่อการบริโภคในแต่ละครั้ง จากนั้นจัดเก็บมะม่วงดองไว้ในตู้เย็นเพื่อยืดอายุการเก็บรักษาและคงความสดใหม่ของรสชาติ
การจัดเก็บ:
  • ปิดบรรจุภัณฑ์ให้สนิทเพื่อป้องกันอากาศเข้า
  • เก็บในตู้เย็นสามารถอยู่ได้นานขึ้น
ผลการดำเนินโครงงาน
คณะผู้จัดทำได้คัดเลือกมะม่วงที่มีคุณภาพดีมาล้างและเรียงใส่โอ่ง จากนั้นเทน้ำดองที่ผสมไว้แล้วไปให้ท่วมมะม่วง ใช้เวลาในการหมักประมาณ 1 เดือน
ผลลัพธ์ที่ได้
เมื่อครบกำหนดได้นำมะม่วงออกมาจัดจำหน่ายพบว่ามีรสชาติดี เนื้อกรอบและได้ผลตอบรับจากผู้ชิมเป็นอย่างดี
ทักษะที่ได้รับ
ได้ฝึกกระบวนการทำงานเป็นทีม ตั้งแต่การวางแผน แบ่งหน้าที่ และการลงมือปฏิบัติจริง
ความสำเร็จ
เกิดความภาคภูมิใจที่ผลงานที่ทำด้วยความตั้งใจและได้ผลตอบรับที่ดีและยังสามารถนำไปต่อยอดได้จริง
การประยุกต์ใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
โครงงานมะม่วงดองนี้ได้น้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ในทุกมิติของการดำเนินงาน เพื่อสร้างความยั่งยืนในกระบวนการผลิต การบริหารจัดการ และผลตอบแทนที่เหมาะสม โดยมีหลักการสำคัญดังนี้
ความพอประมาณ
ผลิตมะม่วงดองในปริมาณที่พอเหมาะกับความต้องการของตลาดและกำลังการผลิต เพื่อหลีกเลี่ยงการสูญเสียผลผลิตล้นตลาด ใช้วัตถุดิบหลักคือมะม่วงล้นตลาดจากจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งเป็นทรัพยากรท้องถิ่นที่มีอยู่มาก ช่วยลดต้นทุนและสนับสนุนเกษตรกรในพื้นที่อย่างยั่งยืน
ความมีเหตุผล
การตัดสินใจทุกขั้นตอนมาจากเหตุผลและข้อมูลที่ศึกษามาอย่างดี ตั้งแต่การเลือกสูตรการดองที่ปลอดภัยและได้มาตรฐาน การคำนวณต้นทุนเพื่อให้ได้ราคาที่เหมาะสมและสามารถแข่งขันได้ รวมถึงการควบคุมคุณภาพผลิตภัณฑ์เพื่อให้ได้มะม่วงดองที่อร่อย สะอาด และถูกสุขลักษณะตามหลักวิชาการ
การสร้างภูมิคุ้มกัน
มีการเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับความเปลี่ยนแปลงและความเสี่ยงในอนาคต เช่น การศึกษาหาวิธีการเก็บรักษามะม่วงดองที่หลากหลาย เพื่อยืดอายุการเก็บรักษาและลดความเสียหาย การจัดทำแผนสำรองสำหรับการจัดจำหน่ายหากมีปัญหา และการพัฒนาช่องทางการตลาดใหม่ๆ เพื่อกระจายความเสี่ยง
เงื่อนไขความรู้
คณะผู้จัดทำได้ศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับการดองมะม่วงอย่างละเอียด ทั้งความรู้ด้านวิทยาศาสตร์การอาหารเกี่ยวกับการถนอมอาหาร การเลือกใช้วัตถุดิบคุณภาพ กระบวนการผลิตที่สะอาดปลอดภัย และความรู้ด้านการตลาดเพื่อวางแผนการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์อย่างมีประสิทธิภาพ
เงื่อนไขคุณธรรม
โครงงานนี้ให้ความสำคัญกับการปลูกฝังคุณธรรมในหมู่คณะทำงาน ทำงานร่วมกันด้วยความซื่อสัตย์ มีความรับผิดชอบต่อหน้าที่ รวมถึงมีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และคำนึงถึงผลประโยชน์ของส่วนรวมและชุมชนเป็นสำคัญในการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพ
การนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ในการดำเนินโครงงานมะม่วงดองนี้ ไม่เพียงแต่ช่วยเพิ่มมูลค่าให้กับผลผลิตทางการเกษตร แต่ยังเป็นการสร้างความมั่นคงและความยั่งยืนให้กับชุมชนในระยะยาวอีกด้วย
สรุปผลและข้อเสนอแนะ
สรุปผลการดำเนินงาน
จากการดำเนินโครงงานมะม่วงดอง พบว่าสามารถสร้างรายได้ให้กับกลุ่มได้จริง โดยการจำหน่ายมะม่วงดองรอบแรกจำนวน 10 กิโลกรัม มีรายได้ 560 บาท และรอบที่สองจำนวน 7 กิโลกรัม มีรายได้ 580 บาท รวมรายได้ทั้งหมดจากการจำหน่ายมะม่วงดองทั้งสองรอบเป็นเงินทั้งสิ้น 1,140 บาท
ข้อเสนอแนะ
  1. ควรเลือกใช้มะม่วงดิบที่มีคุณภาพดีเพื่อให้ได้เนื้อมะม่วงที่กรอบและมีรสชาติดีหลังจากการดอง
  1. ภาชนะที่ใช้ในการดองควรสะอาด มีฝาปิดมิดชิด เพื่อสุขอนามัยและป้องกันสิ่งปนเปื้อน
  1. ควรควบคุมอัตราส่วนของหัวเชื้อและน้ำให้เหมาะสม เพื่อให้ได้รสชาติและคุณภาพที่สม่ำเสมอ
  1. ควรเก็บรักษามะม่วงดองไว้ในที่เย็นหรืออุณหภูมิห้องที่เหมาะสม เพื่อคงคุณภาพและยืดอายุการเก็บรักษา
  1. หากมีเวลาและโอกาส ควรทดลองใช้สูตรการดองที่หลากหลาย เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ดียิ่งขึ้น
Made with